Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü için Uluslararası Merkez (ICSID) Hakkında
- artekaarb
- 9 Oca
- 3 dakikada okunur
ICSID Nedir?
ICSID, 1965 yılında “Devletler ve Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasındaki Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümüne Dair Sözleşme” (ICSID Sözleşmesi ya da Washington Sözleşmesi) ile kurulmuş ve 1966 yılında faaliyetlerine başlamıştır. Dünya Bankası Grubu bünyesinde faaliyet gösteren ICSID, Washington, D.C.’de bulunmaktadır. Bu kuruluş, yatırım uyuşmazlıklarının çözümü için tarafsız bir uluslararası forum ihtiyacını karşılamak amacıyla, özellikle imtiyaz sözleşmelerine tahkim maddelerinin eklenmesinin yaygınlaştığı bir dönemde kurulmuştur. Sözleşmenin başlangıç kısmında belirtildiği gibi, ICSID’in amacı, tarafsız bir uyuşmazlık çözüm platformu aracılığıyla ekonomik kalkınmayı teşvik etmek ve yabancı yatırımları kolaylaştırmaktır. Günümüzde ICSID’in 166 üye devleti bulunmaktadır.
Yönetim ve Organizasyon
ICSID, her üye devletten bir temsilcinin yer aldığı bir idari konsey tarafından yönetilir. Konseyin başkanlığını Dünya Bankası Başkanı üstlenir ve tarafların anlaşamaması durumunda hakem atama yetkisine sahiptir. Ayrıca, ICSID’in yönetimini ve tahkim süreçlerini denetleyen Genel Sekreter liderliğindeki bir sekretaryası bulunmaktadır. Sekreterlikteki hukuk danışmanları, tahkim heyetlerine sekreterlik yaparak sürecin yürütülmesine katkıda bulunur.
ICSID’in İşleyişi ve Özgün Özellikleri
ICSID, sürekli bir mahkeme olmayıp, her uyuşmazlık için ayrı bir tahkim heyeti kurulan bir kurumdur. Taraflar, ICSID’in hakem listesinden seçim yapabilir ya da liste dışından hakem atayabilirler. Bunun yanında, ICSID uzlaştırma hizmetleri de sunmaktadır.
ICSID’i diğer tahkim merkezlerinden ayıran bazı özellikler şunlardır:
Kural Zorunluluğu: Bir uyuşmazlık ICSID’e sunulduğunda, ICSID Tahkim Kuralları otomatik olarak uygulanır. Taraflar başka tahkim kurallarını seçemez.
Yargı Yetkisi: ICSID’in yetkisi yalnızca yatırımla doğrudan bağlantılı uyuşmazlıklarla sınırlıdır. Sözleşmenin 25. maddesine göre, ICSID’in yargı yetkisi için beş koşulun sağlanması gerekmektedir. Bu koşullar, uyuşmazlığın doğrudan bir yatırım faaliyetinden kaynaklanması, tarafların ICSID’e yazılı rıza göstermesi ve tarafların sözleşmeye taraf ülkelerden biri olmasıdır.
Sözleşmede “yatırım” tanımı yapılmamış olsa da, Salini v. Morocco davasında geliştirilen "Salini kriterleri" sıklıkla referans alınmaktadır.
Çifte Vatandaşlık Dışlaması: Hem ev sahibi hem de yatırımcının vatandaşı olan kişiler, ICSID yetkisine tabi değildir.
Uluslararası Tanıma ve Uygulama: ICSID kararları, tüm üye ülkelerde ulusal mahkeme kararları gibi tanınır ve uygulanır. Bu durum, ICSID’i yatırımcılar için cazip kılar.
ICSID Kararlarının İptali
ICSID kararlarının iptali, yalnızca Sözleşme’nin 52. maddesi çerçevesinde sınırlı nedenlerle mümkündür. Bu tür iptal talepleri, ICSID İdari Konseyi Başkanı tarafından atanan bir ad hoc komite tarafından incelenir. Bu süreç zaman alıcı olsa da tamamen uluslararası bir yapı içinde yürütülür.
Madde 52
(1) Taraflardan biri aşağıdaki hallerden birini veya bazılarım öne sürerek, Ge
nel Sekreterliğe yazılı başvuru ile kararın geçersiz kılınmasını isteyebilir.
Heyetin uygun bir şekilde oluşturulmadığı,
Heyetin yetkisini aştığı,
Heyet üyelerinden birinin rüşvet aldığı,
Mahkemenin temel kurallarından ciddî bir sapma olduğu,
Kararın dayandığı gerekçeleri belirtmediği.
(2) Başvuru, rüşvet hali dışındaki bu durumda rüşvetin ortaya çıkmasından
sonraki 120 gün içinde - kararı izleyen 120 gün içinde ve her halükârda kararı izleyen 3 yıl içinde yapılmalıdır.
(3) İstem ulaştığında, Başkan, Hakem Panelinden 3 kişiyi ad hoc Komiteye atar. Bu komite üyelerinden hiçbirisi kararı veren heyetin üyesi, bu Heyet üyelerinden hiç birisi ile aynı ülke vatandaşı, anlaşmazlığa taraf olan ülke vatandaşı veya vatandaşı anlaşmazlığa taraf olan ülkenin vatandaşı, Âkit Ülkelerden biri tarafından Hakem Paneline atanmış veya aym anlaşmazlığa arabulucu olarak görev yapmış olamazlar. Komite, paragraf 3'de değinilen durumlar çerçevesinde kararın tümünü veya bir parçasını geçersiz kılmaya yetkilidir.
(4) Madde 41, 45, 48, 49, 53 ve 54 ile VI ve VII nci kısımlar Komite önündeki Mahkemede de «icabi halinde» uygulanır.
(5) Komite, şartların öyle gerektirdiğini düşünerek, eski kararın yürürlüğünü yeni karar çıkana kadar erteleyebilir. Başvuruda bulunan, başvurusunda kararın yü rütülmesinin durdurulmasını isterse, yürütme Komite talebi karara bağlayana kadar ertelenir.
6) Karar geçersiz sayılırsa, anlaşmazlık taraflardan birinin istemi halinde, bu kısmın 2 nci bölümüne göre oluşturulacak yeni bir Heyete sunulur.
Güncel Durum
Bugüne kadar ICSID’e 911 tahkim ve uzlaştırma (consoliation) dosyası kaydedilmiş olup, bunların çoğu 2000’li yıllardan itibaren açılmıştır. ICSID’in yatırım tahkimindeki önemi, tarafsız yapısı ve kararlarının uluslararası alanda uygulanabilirliği ile öne çıkmaktadır.
Kaynakça:
Yorumlar